Za największe osiągnięcia naukowe roku 2005 redakcja prestiżowego pisma „Science” uznała odkrycia związane z teorią ewolucji.
Przedstawiona przez Darwina w roku 1859 teoria ewolucji stała się podstawą nowoczesnej biologii. Naukowcy wciąż jednak poznają nowe mechanizmy ewolucji , a jej przeciwnicy – na przykład osoby głoszące wiarę w tzw. inteligentny projekt – ponawiają ataki.
W październiku 2005 międzynarodowy zespół badaczy opublikował mapę genomu szympansa. Trwają badania nad mapą „jednoliterowych” odmian sekwencji genetycznej człowieka, co lepiej wyjaśni ewolucję naszego gatunku. Znajomość różnych odmian genetycznych w ramach Homo sapiens pozwoli wyjaśnić mechanizmy związane z rozwojem AIDS lub chorobami serca, a w przyszłości powinna umożliwi dobór metod leczenia do indywidualnych cech pacjenta.
W tym roku zsekwencjonowano też wirusa grypy „hiszpanki”, odpowiedzialnego za słynną pandemię z roku 1918 i śmierć kilkudziesięciu milionów ludzi. Wyizolowany z ciał osób pochowanych w wiecznej zmarzlinie wirus ma niepokojąco dużo wspólnych cech z dzisiejsza ptasią grypą. Wirus ten początkowo też atakował tylko ptactwo.
Inne prace dowiodły dramatycznych zmian ewolucyjnych związanych z niewielkimi zmianami DNA. Pojedyncza zmiana sprawiła, że gatunek oceanicznej ryby przekształcił się w kilka gatunków śródlądowych cierników. Badania nad różnymi gatunkami wykazały, że wystarczą niewielkie zmiany w sposobie rozmnażania lub odżywiania, by jeden gatunek przekształcił się w dwa inne.
A oto dziewięć pozostałych ważnych osiągnięć roku 2005 w nauce.
- „Planetarne safari” – sondy kosmiczne obserwują lub wkrótce będą obserwować z nieosiągalną dotąd precyzją Merkurego, Wenus, Marsa, komety i asteroidy, Saturna i peryferie Układu Słonecznego. Za szczytowe osiągniecie można uznać lądowanie europejskiego próbnika Huygens w styczniu 2005 na największym księżycu Saturna – Tytanie.
- Dobry rok dla roślin – udało się poznać molekularne podstawy ich kwitnienia.
- „Neutronowy taniec z gwiazdami” – 27 grudnia 2004 został zarejestrowany krótki, intensywny impuls promieniowania gamma, towarzyszący połączeniu się dwóch starych gwiazd neutronowych lub gwiazdy neutronowej z czarną dziurą w centrum Mlecznej Drogi.
- „Poplątany mózg” – wyniki kilku tegorocznych prac sugerują, że choroby takie, jak schizofrenia, zespół Tourette’a lub dysleksja, mogą być spowodowane przez nieprawidłowe połączenia neuronów podczas rozwoju płodu w macicy.
- Pochodzenie Ziemi – porównanie ziemskich skał z meteorytami o składzie odpowiadającym pierwotnemu materiałowi Układu Słonecznego ujawniło duże różnice. Albo składniki wczesnej Ziemi pochodzą z innej części Układu Słonecznego, albo pierwotny materiał jest pogrzebany głęboko poza naszym zasięgiem.
- „Białko z bliska” – zbadany w roku 2005 kanał potasowy to białko o najlepiej, jak dotąd, poznanej strukturze molekularnej. Kanał reguluje ruch jonów potasu z i do komórki i jest dla układu nerwowego tym, czym tranzystor dla komputera.
- „Zmienny jak klimat” – kolejne dane dowodzą, że dziwne zmiany klimatyczne to wina ludzkiej cywilizacji. Wody oceanów są coraz cieplejsze, cyklony coraz częstsze, lody topnieją, a ptaki zmieniają szlaki swoich wędrówek.
- „Komórkowa komunikacja” – dynamiczne modelowanie odpowiedzi żywych komórek na sygnały chemiczne i wpływy środowiska. Udało się na przykład stworzyć model sieci niemal 8000 chemicznych sygnałów prowadzących do zaprogramowanej zagłady komórki.
- „Francuska fuzja” – nareszcie lokalizacja dla pierwszego na świecie reaktora wykorzystującego fuzję (syntezę) termojądrowa o nazwie ITER. Zamiast w japońskim Rokkasho ITER powstanie na południu Francji, w Cadarache. Wykorzystując reakcje, które zachodzą też wewnątrz Słońca, ITER ma dostarczyć energii elektrycznej dzięki wykorzystaniu otrzymywanego ze zwykłej wody izotopu wodoru.
Za porażkę roku uznane zostało ograniczenie badań nad cząstkami elementarnymi w USA. Kosztem miliardów dolarów ma jednak powstać urządzenie pozwalające na dalszy rozwój tej gałęzi wiedzy – International Linear Collider.
Co nas czeka w roku 2006? Zdaniem dziennikarzy z „Science”, szczególnie gorącymi tematami będą leki i szczepionki przeciw ptasiej grypie, interferencja RNA u ludzi (małe fragmenty RNA mogą blokować aktywność genów), wysokotemperaturowe nadprzewodniki, badania nad genealogią mikroorganizmów, obserwacje łączenia się gwiazd neutronowych i promieniowanie kosmiczne o ultrawysokiej energii – inaczej mówiąc najszybsze jądra atomowe we Wszechświecie. Naukowcy postarają się także potwierdzić dziwne zachowanie zestalonego helu, który płynie jak ciecz oraz zebrać niepodważalne dowody na „zmartwychwstanie” uważanego do niedawna za wymarły gatunku amerykańskiego dzięcioła wielkodziobego (Campephilus principalis).
Źródło: Onet.pl
